پراکسید چیست؟
پراکسید Peroxide یک ترکیب شیمیایی اکسیدکننده است که در صنعت رزین بیشتر به صورت «متیل اتیل کتون پراکسید» یا MEKP شناخته می شود. این ماده بی رنگ یا کمی زرد رنگ است، بوی تند و نافذی دارد و در غلظت های کم اما دقیق، به عنوان آغازگر واکنش پلیمریزاسیون در رزین عمل می کند.
رزین های پلی استر غیر اشباع (UPR) از جمله پرکاربرد ترین رزین ها در صنایع مختلف از جمله سنگ، فایبرگلاس، قالب سازی و ساخت قطعات صنعتی هستند. اما این رزین ها به تنهایی قابل استفاده نیستند و برای تبدیل شدن به ماده ای سخت و مقاوم، نیاز به فرآیند پخت دارند. در اینجا پراکسید یا همان «سخت کننده» (Hardener) نقش حیاتی ایفا می کند. در این بخش از سایت هایمکس نقش پراکسید در رزین را به طور کامل بررسی می کنیم.
نقش اصلی پراکسید در رزین
رزین های پلی استر به صورت مایع هستند و برای اینکه به حالت جامد برسند، نیاز به واکنش شیمیایی دارند. این واکنش با کمک پراکسید آغاز می شود. در واقع پراکسید باعث ایجاد رادیکال های آزاد می شود که این رادیکال ها زنجیره های مولکولی رزین را به هم متصل کرده و آن را پخت (cure) می دهند. به همین دلیل، پراکسید را سخت کننده (کاتالیزور) نیز می نامند.
📌 تاثیر مقدار پراکسید بر زمان پخت
میزان مصرف پراکسید، معمولا بین 1٪ تا 2٪ نسبت به وزن رزین است. اگر کمتر از این مقدار استفاده شود، رزین به خوبی پخت نمی شود و به حالت چسبناک باقی می ماند. اگر بیش از حد اضافه شود، واکنش بیش از حد سریع شده و باعث گرم شدن زیاد رزین، ترک خوردگی، کاهش استحکام نهایی و حتی خطر آتش سوزی می شود.
⛔️ نکته مهم: دمای محیط نیز بر میزان و سرعت پخت تاثیر دارد. در هوای سرد، میزان پراکسید را کمی بیشتر در نظر می گیرند تا واکنش بهتر انجام شود.
📌 تاثیر پراکسید بر شفافیت رزین
یکی از ویژگی های مهم رزین های باکیفیت، شفافیت بالا در محصول نهایی است. هرچند فرمول پایه رزین نقش زیادی در شفافیت دارد، اما پراکسید نیز بر شفافیت اثرگذار است.
در صورت استفاده از پراکسید بی کیفیت یا اضافه کردن بیش از حد، ممکن است محصول نهایی کدر، مایل به زرد یا حتی شکننده شود.
استفاده از MEKP مرغوب با خلوص مناسب، همراه با کنترل دما و میزان مصرف، منجر به پخت یکنواخت و سطحی شفاف و صاف می شود.
📌 تاثیر پراکسید بر خواص مکانیکی
پخت صحیح رزین با پراکسید، نه تنها باعث سفت شدن آن می شود بلکه:
- مقاومت مکانیکی را افزایش می دهد.
- محصول را در برابر ضربه، حرارت و مواد شیمیایی مقاوم می سازد.
- باعث افزایش عمر مفید قطعه تولیدی می شود.
در صورتی که رزین بدون پراکسید یا با دوز اشتباه مصرف شود، استحکام نهایی پایین خواهد بود و حتی با گذشت زمان حالت چسبناک باقی می ماند یا ترک می خورد.
انواع پراکسید مصرفی در صنعت رزین
هرچند MEKP رایج ترین نوع است، اما انواع اسید برای رزین وجود دارند، از جمله:
- BPO (بنزوئیل پراکسید): بیشتر در رزین های قالب گیری و چسب های پلی استر کاربرد دارد.
- AAP (آسیل آلکیل پراکسید): مناسب برای کاربردهای خاص و دمای بالا.
- CHP (کومن هیدروپراکسید): کاربرد محدودتری دارد و بیشتر برای شرایط خاص استفاده میشود.
انتخاب نوع پراکسید وابسته به نوع رزین، شرایط کاری و خواص مورد نظر در محصول نهایی است.
📌 توصیه های ایمنی در کار با پراکسید
پراکسید ماده ای بسیار واکنش پذیر، فرار و قابل اشتعال است. نکات ایمنی مهم عبارت اند از:
- حتماً در فضای تهویه دار و با دستکش و عینک کار شود.
- از تماس مستقیم با پوست و چشم اجتناب شود.
- در ظروف مخصوص و به دور از حرارت، نور مستقیم و مواد آلی نگهداری شود.
- از اختلاط هم زمان با کبالت و رزین خشک نشده خودداری شود، چون می تواند منجر به واکنش گرمازا و آتش سوزی شود.
سخن آخر
پراکسید به عنوان یک ماده کلیدی در فرایند پخت رزین، نقش مهمی در کیفیت، شفافیت، سختی و دوام محصول نهایی دارد. کنترل دقیق میزان مصرف، نوع پراکسید و شرایط محیطی، رمز موفقیت در تولید قطعات رزینی شفاف و مقاوم است. برای صنعتگران حوزه سنگ، فایبرگلاس، ساخت قطعات کامپوزیتی و ماستیک سنگ، توجه به نقش پراکسید، به ویژه MEKP، می تواند تفاوت چشم گیری در کیفیت نهایی ایجاد کند.
انواع رزین هایمکس
