مقررات ملی ساختمان ایران : ساختمان سازی در ایران مانند سایر کشورهای جهان تحت تأثیر مجموعه ای از قوانین و مقررات ملی قرار دارد که به منظور حفظ ایمنی، بهینه سازی منابع، تأمین نیازهای شهری و جلوگیری از بروز مشکلات سازه ای تدوین شده است.
این مقررات عمدتاً به واسطه قوانین ملی ساختمان و سایر دستور العمل های مرتبط، برای مهندسان، معماران و پیمانکاران الزامی است. در ادامه به برخی از مهم ترین قوانین و مقررات ساختمانی ایران اشاره می کنیم.
مقررات ملی ساختمان
مهم ترین قانون مرتبط با ساختمان سازی در ایران، مقررات ملی ساختمان است. این مجموعه مقررات، از ۲۲ مبحث مختلف تشکیل شده و شامل مواردی همچون طراحی، ساخت، ایمنی، بهداشت و محیط زیست است.
مهم ترین مباحث مقررات ملی ساختمان ایران به شرح زیر هستند:
- مبحث اول : تعاریف
شامل تعاریف، مفاهیم و واژگان مورد استفاده در مقررات ملی ساختمان. - مبحث دوم : نظامات اداری
به بیان مقررات و رویه های اداری مرتبط با صدور پروانه و نظارت بر پروژه های ساختمانی می پردازد. - مبحث سوم : حفاظت ساختمان ها در برابر حریق
به اصول ایمنی در برابر آتش سوزی، طراحی سیستم های اعلام و اطفا و استفاده از مصالح مقاوم به حریق می پردازد. - مبحث چهارم : الزامات عمومی ساختمان
شامل الزامات کلی مربوط به ایمنی، سلامت و آسایش استفاده کنندگان از ساختمان است. - مبحث پنجم : مصالح و فرآورده های ساختمانی
استانداردهای مربوط به انتخاب و استفاده از مصالح ساختمانی در پروژه ها. - مبحث ششم : بارهای وارد بر ساختمان
تعیین بارهای وارده بر سازه، از جمله بارهای زلزله، باد و بارهای زنده و مرده. - مبحث هفتم : پی و پی‌سازی
به طراحی و اجرای پی ها و فونداسیون های ساختمان ها پرداخته می شود. - مبحث هشتم : طرح و اجرای ساختمان های با مصالح بنایی
مقررات مربوط به سازه های بنایی، شامل دیوارهای آجری، سنگی و بلوکی. - مبحث نهم : طرح و اجرای ساختمان های بتن آرمه
استانداردها و روش های طراحی و اجرای سازه های بتنی مسلح. - مبحث دهم : طرح و اجرای ساختمان های فولادی
مربوط به طراحی و اجرای سازه های فولادی و نحوه جوشکاری و نصب آن ها. - مبحث یازدهم : طرح و اجرای صنعتی ساختمان ها
اصول ساخت و اجرای ساختمان های صنعتی و کارخانه ها. - مبحث دوازدهم : ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا
مقررات ایمنی و حفاظت فردی و عمومی کارگران در حین اجرای ساختمان. - مبحث سیزدهم : طرح و اجرای تأسیسات برقی ساختمان
طراحی و اجرای ایمن تأسیسات برقی در ساختمان ها. - مبحث چهاردهم : تأسیسات مکانیکی
استانداردهای مربوط به تأسیسات مکانیکی، شامل تهویه، گرمایش و سرمایش. - مبحث پانزدهم : آسانسورها و پلکان برقی
اصول طراحی و نصب آسانسورها و پله های برقی. - مبحث شانزدهم : تأسیسات بهداشتی
طراحی و اجرای تأسیسات آب، فاضلاب و سیستم های بهداشتی. - مبحث هفدهم : عایق بندی و تنظیم صدا
اصول کاهش و کنترل انتقال صدا بین فضاهای مختلف ساختمان. - مبحث هجدهم : عایق بندی حرارتی و صرفه جویی در مصرف انرژی
روش های بهینه سازی مصرف انرژی و عایق بندی حرارتی ساختمان. - مبحث نوزدهم : صرفه جویی در مصرف انرژی
مقررات کاهش مصرف انرژی در ساختمان ها. - مبحث بیستم : علائم و تابلوها
مقررات مربوط به نصب علائم ایمنی و تابلوهای راهنما در ساختمان ها. - مبحث بیست و یکم : پدافند غیرعامل
اصول طراحی سازه ها برای مقابله با تهدیدات خارجی و جلوگیری از خسارات احتمالی. - مبحث بیست و دوم : مراقبت و نگهداری از ساختمان ها
روش ها و دستورالعمل های نگهداری و تعمیرات ساختمان ها برای افزایش عمر مفید آن ها.
این مباحث مجموعه ای از الزامات و استانداردهای جامع در زمینه های مختلف ساختمان سازی را ارائه می دهند و رعایت آن ها برای تضمین ایمنی و کیفیت ساخت و ساز در کشور الزامی است.
آیین نامه های زلزله
ایران به دلیل قرار گرفتن در منطقه ای زلزله خیز، نیازمند مقررات و آیین نامه های ویژه ای برای طراحی سازه های مقاوم در برابر زلزله است. آیین نامه طراحی ساختمان ها در برابر زلزله (آیین نامه ۲۸۰۰) یکی از مهم ترین دستور العمل های فنی در این زمینه است.
این آیین نامه شامل روش های تحلیل و طراحی لرزه‌ای، استانداردهای طراحی و اجرای سازه های مقاوم در برابر نیروهای زلزله و توصیه هایی برای طراحی اصولی سازه ها در مناطق زلزله خیز است.
قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان
قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان در سال ۱۳۷۱ تصویب شد و به عنوان یکی از قوانین پایه ای در بخش مهندسی ساختمان کشور محسوب می شود. هدف این قانون ارتقای کیفیت ساخت و ساز، تأمین ایمنی، بهداشت و آسایش استفاده کنندگان و رعایت مقررات ملی ساختمان است.
این قانون شامل مقررات مربوط به صدور پروانه فعالیت مهندسان و شرکت های ساختمانی، نظارت بر پروژه های ساختمانی و کنترل رعایت مقررات ملی ساختمان می باشد.
مقررات ایمنی و بهداشت کار در ساختمان سازی
ایمنی در محیط کار ساختمانی یکی از مسائل مهم است. مقررات ایمنی و بهداشت کار در کارگاه های ساختمانی توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی تدوین شده و به عنوان یک مجموعه الزامی برای پیمانکاران و کارفرمایان ساختمانی در نظر گرفته شده است.
این مقررات شامل مواردی همچون ایمنی کار در ارتفاع، استفاده از تجهیزات حفاظت فردی، نصب داربست های ایمن و نگهداری از تجهیزات ساختمانی است.
قوانین محیط زیستی در ساختمان سازی
ساختمان سازی یکی از عوامل مؤثر بر محیط زیست است و در ایران نیز مقررات خاصی برای کاهش اثرات زیست محیطی آن وجود دارد.
قانون مدیریت پسماند و قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست از جمله قوانین مرتبط هستند که به مدیریت پسماند های ساختمانی، استفاده از مواد بازیافتی و جلوگیری از تخریب منابع طبیعی در طول فرآیند ساخت و ساز اشاره دارند.
قوانین و مقررات شهرداری ها
شهرداری ها در ایران نقش بسیار مهمی در صدور پروانه های ساختمانی، نظارت بر پروژه های عمرانی و اجرای قوانین و مقررات محلی دارند. ضوابط طرح های تفصیلی شهری و کدهای ساختمانی محلی تعیین کننده نوع استفاده از زمین، ارتفاع مجاز ساختمان ها، میزان تراکم ساختمانی و سایر محدودیت های شهری هستند.
این قوانین به منظور بهینه سازی زیرساخت های شهری و هماهنگی با طرح های کلان توسعه شهری تدوین شده اند.
